Papcio Chmiel i pytanie, które powraca: ile on właściwie miał lat?

Pamiętam to jak dziś. Miałem może z osiem lat, kiedy wpadła mi w ręce pierwsza księga przygód Tytusa, Romka i A’Tomka. To była ta o uczłowieczaniu Tytusa przez umuzykalnienie. Zapach starego papieru, lekko pożółkłe strony i ten charakterystyczny, dynamiczny styl rysunków. To było jak portal do innego, lepszego świata. Świata, w którym wszystko było możliwe, a największym problemem było, jak skonstruować wannolot albo jak nauczyć małpę dobrych manier. Wtedy, jako dzieciak, nie zastanawiałem się nad autorem. Był dla mnie po prostu magicznym bytem, kimś kto stworzył moich bohaterów. Dopiero po latach zacząłem myśleć o człowieku za tym wszystkim, o Henryku Jerzym Chmielewskim. I wtedy zaczęło mnie nurtować pytanie, które wraca do mnie do dziś, zwłaszcza po jego odejściu. Papcio Chmiel ile miał lat, kiedy to wszystko tworzył? Ile lat dano mu było, by dzielić się z nami swoją niesamowitą wyobraźnią?

To pytanie, Papcio Chmiel ile miał lat, to nie jest tylko prośba o podanie liczby. To próba zrozumienia skali jego życia, które objęło tak wiele epok polskiej historii. Od wolnej Polski międzywojennej, przez okrucieństwo wojny, szarość PRL-u, aż po naszą współczesność. Jego biografia to gotowy scenariusz na film, a jego wiek w momencie śmierci jest tego najlepszym dowodem.

Gdy świat na chwilę zamilkł. Odejście legendy

22 stycznia 2021 roku. Ta data dla wielu z nas, wychowanych na jego komiksach, jest jak czarna kartka w kalendarzu. Pamiętam, że informacja o jego śmierci pojawiła się na jednym z portali informacyjnych i przez chwilę po prostu wpatrywałem się w ekran. Papcio Chmiel zmarł. To brzmiało tak nierealnie. Przecież on był wieczny, prawda? Był jak postać ze swoich komiksów, niezniszczalny, zawsze z tym samym błyskiem w oku. Miał 97 lat. Prawie sto lat życia. Kiedy zmarł Papcio Chmiel, media natychmiast zaczęły podawać kluczowe informacje. Urodzony 7 czerwca 1923 roku w Warszawie. Zmarł 22 stycznia 2021, również w ukochanej Warszawie. Wiek Papcia Chmiela w momencie śmierci – 97 lat. Suche fakty, które jednak nie oddają ogromu straty. Dla nas odszedł ktoś więcej niż artysta. Odszedł przewodnik po świecie wyobraźni. Ilekroć o tym myślę, zastanawiam się, Papcio Chmiel ile miał lat, gdy czuł, że jego misja dobiega końca. Czy myślał o tych wszystkich pokoleniach, które wychował?

Jego długie życie to dla mnie symbol siły i pasji. Niewielu twórcom dane jest być aktywnym zawodowo przez tak długi czas. To pokazuje, jak bardzo kochał to, co robił. Każdy, kto analizuje Papcio Chmiel życiorys, musi być pod wrażeniem nie tylko tego, co przeżył, ale jak długo i owocnie potrafił tworzyć. To niesamowite, ile żył twórca Tytusa Romka i A’Tomka, dając nam kolejne księgi pełne humoru i przygód.

Nasz Papcio – kim właściwie był dla nas Henryk Jerzy Chmielewski?

Dla mnie nigdy nie był „Panem Chmielewskim”. Był Papciem. Po prostu. Ten pseudonim przylgnął do niego tak naturalnie, że stał się jego drugim imieniem. Ponoć wzięło się to z redakcji „Świata Młodych”, gdzie był najstarszy i tak ojcowska opiekował się młodszymi kolegami. I coś w tym jest. Czuło się od niego taką dziadkową, ciepłą energię. Widziałem go raz w życiu, na targach książki w Warszawie. Był już wtedy w podeszłym wieku, ale miał w sobie tyle energii, że zawstydziłby niejednego dwudziestolatka. Cierpliwie podpisywał komiksy, rysował małe Tytusy, żartował z dziećmi. Patrzyłem na niego i myślałem sobie, ciekawe, Papcio Chmiel ile miał lat, kiedy po raz pierwszy podpisał komuś komiks? Jakie to było uczucie?

Był kimś więcej niż tylko rysownikiem. Był instytucją. Jego charakterystyczny wąs, okulary i ten uśmiech stały się tak samo rozpoznawalne jak jego postacie. Kiedy ktoś pyta, Henryk Jerzy Chmielewski ile miał lat, to tak naprawdę pyta o kawał historii polskiej kultury popularnej. Jego postać była dowodem na to, że można być wielkim artystą i jednocześnie normalnym, skromnym człowiekiem. Nie gwiazdorzył, nie kreował się na kogoś, kim nie jest. Był po prostu Papciem. I za to kochaly go miliony.

Jego życiorys to materiał na osobną, grubą księgę. Zawsze mnie to zastanawało, jak człowiek o tak trudnych doświadczeniach potrafił stworzyć świat tak pełen optymizmu i radości. To chyba jego największa magia. Papcio Chmiel data urodzenia i data śmierci to klamra zamykająca niemal sto lat, w których zdążył stać się legendą za życia.

Życie wykute w ogniu Powstania Warszawskiego

Żeby w pełni zrozumieć fenomen Papcia Chmiela i jego twórczości, trzeba się cofnąć do jego młodości. Młodości brutalnie przerwanej przez wojnę. Henryk Jerzy Chmielewski, pseudonim „Jupiter”, był żołnierzem Armii Krajowej. Walczył w Powstaniu Warszawskim. To doświadczenie, które łamie ludzi, jego ukształtowało. Nigdy nie epatował swoim bohaterstwem, mówił o tym rzadko i z wielką skromnością. Ale ten powstańczy duch, ta miłość do Polski i Warszawy, przebija z każdej strony jego komiksów. Pamiętacie księgę, w której Tytus i spółka brali udział w Odsieczy Wiedeńskiej? Albo uczyli się o historii Polski? To nie było nachalne, to nie była łopatologiczna propaganda. To była lekcja patriotyzmu podana w najfajniejszy możliwy sposób – przez humor i przygodę. To było coś, czego nie dało się znaleźć w szkolnych podręcznikach. Zawsze kiedy o tym myślę, zastanawiam się Papcio Chmiel ile miał lat, kiedy zrozumiał, że komiks może być narzędziem do przekazywania wartości. Że może uczyć i bawić jednocześnie.

Wojna zabrała mu młodość, ale dała mu siłę charakteru i niezwykłą perspektywę. Może właśnie dlatego jego komiksy, mimo że pełne absurdu, są tak głęboko osadzone w jakiejś fundamentalnej prawdzie o życiu, o przyjaźni, o odwadze. On wiedział, co jest naprawdę ważne. I potrafił to przemycić w swoich historiach. Pytanie, Papcio Chmiel ile miał lat w czasie powstania, uświadamia nam, jak młodzi ludzie musieli wtedy podejmować dorosłe, tragiczne decyzje. On miał wtedy zaledwie 21 lat. To niewyobrażalne. A potem, po tych wszystkich okropieństwach, znalazł w sobie siłę, by tworzyć świat pełen kolorów i śmiechu. To jest prawdziwe bohaterstwo.

Narodziny fenomenu w szarej rzeczywistości

Wyobraźcie sobie Polskę w 1957 roku. Szaro, buro, polityczna odwilż dopiero nieśmiało puka do drzwi. I wtedy, na łamach „Świata Młodych”, pojawia się on. Tytus de Zoo. Uczłowieczona małpa, która wraz z dwójką harcerzy, Romkiem i A’Tomkiem, przeżywa najbardziej zwariowane przygody. To była eksplozja! Coś absolutnie świeżego i nowatorskiego. Coś, co było jak powiew zachodniego wiatru w zatęchłym pokoju. Zastanawiam się, Papcio Chmiel ile miał lat, gdy wpadł na ten genialny w swej prostocie pomysł? Miał wtedy 34 lata. Był już dojrzałym mężczyzną, z bagażem trudnych doświadczeń, a jednocześnie z umysłem otwartym jak u dziecka.

Tytus, Romek i A’Tomek stali się dla nas, dzieciaków z PRL-u, przepustką do świata marzeń. Razem z nimi podróżowaliśmy w kosmos, zwiedzaliśmy dno oceanu, przenosiliśmy się w czasie. Każda nowa księga była wydarzeniem, na które czekało się z wypiekami na twarzy. Staliśmy w długich kolejkach do kiosków, a potem wymienialiśmy się egzemplarzami na podwórku. Te komiksy były naszym skarbem. Analizując Papcio Chmiel życiorys, widzimy, że stworzył on coś więcej niż serię komiksową. Stworzył element spajający pokolenia. Pytanie „ile żył twórca Tytusa Romka i A’Tomka?” prowadzi nas do refleksji nad trwałością jego dzieła, które bawi kolejne generacje.

Co ciekawe, Papcio potrafił w genialny sposób ogrywać cenzurę. W świecie, gdzie wszystko musiało być zgodne z linią partii, on tworzył historie pełne absurdu, które wymykały się prostej interpretacji. Przemycał aluzje, puszczał oko do czytelnika. To była jego prywatna walka z systemem, prowadzona za pomocą tuszu i papieru. I to też jest część jego legendy.

Sztuka, która dojrzewała razem z nami

Jedną z fascynujących rzeczy w twórczości Papcia Chmiela jest to, jak jego styl ewoluował na przestrzeni lat. Weźcie do ręki jedną z pierwszych ksiąg, a potem jedną z ostatnich. Różnica jest kolosalna. Początkowa, prosta, nieco kanciasta kreska z biegiem lat nabierała płynności, dynamiki i niesamowitej szczegółowości. Tła stawały się coraz bogatsze, wynalazki profesora T. Alenta coraz bardziej skomplikowane, a mimika postaci mistrzowska. To pokazuje, że Papcio nigdy nie spoczął na laurach. Cały czas się rozwijał, uczył, doskonalił swój warsztat. Pytanie, Henryk Jerzy Chmielewski ile miał lat, gdy osiągnął szczyt swoich możliwości artystycznych, jest właściwie bez sensu. Bo on ten szczyt zdobywał przez całe życie, z każdą kolejną księgą wspinając się wyżej.

Słynął z niesamowitej dbałości o detale. Kiedy rysował jakiś pojazd czy historyczną budowlę, robił dogłębny research. Przesiadywał w bibliotekach, studiował ryciny, konsultował się ze specjalistami. To wszystko po to, by jego absurdalny świat był jak najbardziej wiarygodny. To był tytan pracy. Ta pasja i zaangażowanie są widoczne w każdym kadrze. Niezależnie od tego, Papcio Chmiel ile miał lat, jego miłość do rysowania nigdy nie osłabła. Tworzył praktycznie do samego końca. To jest postawa godna najwyższego podziwu.

Dziedzictwo, które nie zmieści się w żadnej księdze

Co po nim zostało? To pytanie wydaje się banalne. Zostały komiksy, oczywiście. Ale to tylko część prawdy. Papcio Chmiel zostawił po sobie coś znacznie cenniejszego – ukształtował wyobraźnię i poczucie humoru milionów Polaków. Nauczył nas, że warto marzyć, że nauka może być fascynującą przygodą, a historia Polski jest pełna niesamowitych opowieści. Nauczył nas też specyficznego, absurdalnego dowcipu, który stał się częścią naszego narodowego DNA.

Jego wpływ widać do dziś. Współcześni twórcy komiksowi często powołują się na niego jako na swojego mistrza. Jego postacie weszły do języka potocznego. Cytaty z Tytusa są powtarzane przez kolejne pokolenia. Powstały murale, wystawy, gry komputerowe. Kiedy zmarł Papcio Chmiel, ta strata była tak dotkliwa, bo odszedł ktoś, kto był częścią naszej tożsamości. Wiek Papcia Chmiela w momencie śmierci, te 97 lat, to symbol ciągłości. Był mostem łączącym pokolenia. Moi rodzice czytali jego komiksy, ja je czytałem, a teraz podsuwam je swoim dzieciom. I wiecie co? Śmieją się w tych samych momentach co ja. To jest prawdziwa nieśmiertelność.

Zatem, Papcio Chmiel ile miał lat? Miał 97 lat na papierze. Ale tak naprawdę jest bezwiekowy. Jego duch, jego humor i jego postacie będą żyły wiecznie. Będą żyły tak długo, jak długo będziemy potrafili się śmiać i marzyć. Papcio Chmiel wiek urodzenia i śmierci (7.06.1923 – 22.01.2021) to tylko daty. Prawdziwy Papcio Chmiel żyje na kartach swoich komiksów i w sercach swoich czytelników. I nic tego nie zmieni. Dziękujemy Ci za wszystko, Papciu. To był zaszczyt dorastać w Twoim świecie. Linki do stron takich jak Wikipedia mogą dać więcej suchych faktów, ale prawdziwą historię opowiadają jego dzieła.