Macierzyński i ZUS – moja historia z potrąceniami, o których nikt mi nie powiedział

Pamiętam ten chaos, gdy czekałam na pierwsze dziecko i próbowałam ogarnąć te wszystkie formalności. Papiery do pracy, wnioski do ZUS-u, wizyty u lekarza. Czułam się, jakbym zdawała egzamin z biurokracji, a nie przygotowywała się do najważniejszej roli w życiu. Kiedy wreszcie dostałam pierwszy przelew z zasiłkiem macierzyńskim, przeżyłam szok i niedowierzanie. Kwota była… niższa. Dużo niższa niż się spodziewałam po moich wyliczeniach brutto.

Zaczęłam panicznie szukać przyczyny. Nikt w pracy, ani nawet w urzędzie, nie powiedział mi wprost, że od tych pieniędzy, które mają mi pomóc przetrwać ten piękny, ale i trudny czas, ZUS potrąci sobie jeszcze składkę zdrowotną i zaliczkę na podatek. Dopiero po godzinach spędzonych w internecie, na forach dla mam, zrozumiałam, o co chodzi w temacie składek zdrowotnych na zasiłku macierzyńskim ZUS. Chcę wam dzisiaj oszczędzić tej frustracji i wyjaśnić to wszystko po ludzku.

Zasiłek macierzyński, czyli co? I dlaczego dostajesz mniej, niż myślałaś?

No dobrze, zacznijmy od początku. Zasiłek macierzyński to po prostu kasa, którą dostajesz z ZUS-u, kiedy jesteś na urlopie macierzyńskim, rodzicielskim czy tacierzyńskim. To świadczenie przysługuje każdej osobie ubezpieczonej – nieważne, czy pracujesz na etacie, masz własną firmę czy jesteś na zleceniu, o ile opłacasz składkę chorobową. To takie zabezpieczenie, żebyś miała za co żyć, kiedy opiekujesz się maleństwem. Od tego świadczenia pobierane są bowiem składki zdrowotne na zasiłku macierzyńskim ZUS, co bezpośrednio wpływa na to, ile pieniędzy faktycznie wyląduje na Twoim koncie.

Wysokość tego zasiłku zależy od Twoich wcześniejszych zarobków, a konkretnie od średniej z ostatnich 12 miesięcy. Standardowo przez pierwsze 20 tygodni (urlop macierzyński) dostajesz 100% tej podstawy, a potem przez resztę (urlop rodzicielski) – 70%. Można też wybrać opcję uśrednioną – 81,5% przez cały okres. Brzmi nieźle, prawda? Ale to kwoty brutto. Zanim się ucieszysz, musisz pamiętać, jak te nieszczęsne składki zdrowotne na zasiłku macierzyńskim ZUS i podatek uszczuplą tę kwotę.

Pamiętaj, że urlop macierzyński (te pierwsze 20 tygodni) i urlop rodzicielski (nawet do 41 lub 43 tygodni) to dwa różne urlopy, ale świadczenie jest jedno – zasiłek macierzyński. W obu tych okresach naliczane są składki zdrowotne na zasiłku macierzyńskim ZUS. To ważne, żebyś miała tego świadomość przy planowaniu domowego budżetu na najbliższy rok.

Kto za to wszystko płaci? Czyli o obowiązku składkowym słów kilka

Czy na zasiłku macierzyńskim płaci się składkę zdrowotną ZUS?

Odpowiedź jest krótka i bolesna: tak. Niestety. Główny winowajca? Podatek dochodowy i właśnie składka zdrowotna. To pytanie, czy na zasiłku macierzyńskim płaci się składkę zdrowotną ZUS, zadaje sobie chyba każda przyszła mama. Więc tak, od zasiłku macierzyńskiego, podobnie jak od większości świadczeń, które zastępują nam pensję, trzeba odprowadzić składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Ma to oczywiście swój plus – dzięki temu masz cały czas prawo do opieki medycznej na NFZ. Ale minus jest taki, że kwota do wypłaty jest niższa. Te obowiązkowe składki zdrowotne na zasiłku macierzyńskim ZUS to coś, z czym trzeba się po prostu pogodzić.

Kto jest płatnikiem składki?

I tu na szczęście jest dobra wiadomość. Nie musisz sama biegać po urzędach i robić przelewów. Płatnikiem jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych. To ZUS, wypłacając Ci zasiłek, sam sobie potrąca odpowiednią kwotę. Wszystko dzieje się automatycznie, więc przynajmniej jeden obowiązek odpada. Wyobrażasz sobie jeszcze to ogarniać przy noworodku? Masakra. ZUS nalicza i potrąca składki zdrowotne na zasiłku macierzyńskim ZUS bezpośrednio z wypłacanego świadczenia.

Obowiązek opłacania składki zdrowotne na zasiłku macierzyńskim ZUS wynika wprost z Ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej. Podstawą do jej naliczenia jest po prostu kwota Twojego zasiłku brutto.

Liczymy! Ile tak naprawdę ZUS zabierze z Twojego zasiłku?

Pamiętam, jak sama siedziałam z kalkulatorem i próbowałam to ogarnąć. Głowa mała! Ale w gruncie rzeczy to prosta matematyka. Składka zdrowotna to zawsze 9% podstawy wymiaru. A podstawą wymiaru jest kwota Twojego zasiłku brutto. Więc jak obliczyć składkę zdrowotną od zasiłku macierzyńskiego? Wystarczy, że pomnożysz kwotę zasiłku brutto przez 0,09.

Zobaczmy na przykładzie. Załóżmy, że Twój zasiłek macierzyński brutto wynosi 4000 zł.

• Kwota zasiłku brutto: 4000 zł
• Stawka składki zdrowotnej na zasiłku macierzyńskim ZUS: 9%
• Wysokość składki: 4000 zł * 9% = 360 zł
• Zasiłek po odjęciu składki zdrowotnej (ale przed podatkiem!): 3640 zł.

Ten przykład jasno pokazuje, jak składki zdrowotne na zasiłku macierzyńskim ZUS obniżają ostateczną kwotę świadczenia. Do tego dojdzie jeszcze zaliczka na podatek dochodowy. Warto skorzystać z internetowych narzędzi, jak kalkulator zasiłku macierzyńskiego, żeby zobaczyć dokładną kwotę netto.

I tu mała ciekawostka, a w zasadzie ważna informacja. W przypadku zasiłku macierzyńskiego, składka zdrowotna na zasiłku macierzyńskim ZUS jest zawsze naliczana od faktycznie wypłacanej kwoty zasiłku brutto, nie ma tu zastosowania pojęcie minimalnej składki zdrowotnej jak u przedsiębiorców.

Czy jest jakaś szansa, żeby uniknąć tej składki? Czasem tak!

Okazuje się, że jest światełko w tunelu! Istnieją sytuacje, kiedy osoba pobierająca zasiłek macierzyński może być zwolniona z opłacania składki zdrowotnej na zasiłku macierzyńskim ZUS. Głównym kryterium jest wysokość Twojego zasiłku.

Zwolnienie z opłacania składki zdrowotnej na zasiłku macierzyńskim ZUS przysługuje wtedy, gdy kwota Twojego zasiłku nie przekracza miesięcznie kwoty świadczenia pielęgnacyjnego (która jest co roku waloryzowana). Jeśli więc Twój zasiłek jest naprawdę niski, ZUS nie pobierze od niego składki zdrowotnej. To dobra wiadomość dla osób z najniższymi świadczeniami.

Najlepsze jest to, że nie musisz składać żadnych dodatkowych wniosków. Zwolnienie ze składek zdrowotnych na zasiłku macierzyńskim ZUS następuje automatycznie. To ZUS weryfikuje wysokość świadczenia i jeśli spełniasz kryteria, po prostu nie potrąca składki. Uff, jeden problem z głowy.

Mama na swoim, czyli koszmar przedsiębiorcy na macierzyńskim

Jeśli prowadzisz własną firmę, to już w ogóle jazda bez trzymanki. Dla przedsiębiorców zasady naliczania składek zdrowotnych na zasiłku macierzyńskim ZUS mogą być bardziej skomplikowane. Jeśli opłacałaś dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, to super – ZUS wypłaci Ci zasiłek i potrąci z niego składkę zdrowotną. Ale co, jeśli nie zawieszasz działalności na czas macierzyńskiego?

Wtedy może dojść do tzw. zbiegu tytułów do ubezpieczenia. Możesz być zobowiązana do opłacania składki zdrowotnej i z tytułu prowadzenia firmy, i z tytułu pobierania zasiłku. To zależy od wielu czynników. Jeśli zawiesisz działalność, sprawa jest prosta – jedynym tytułem do ubezpieczenia jest zasiłek, z którego to składki zdrowotne na zasiłku macierzyńskim ZUS są opłacane. Jeśli jednak firma działa, sytuacja się komplikuje i najlepiej skonsultować to bezpośrednio w ZUS lub z księgową. Pomocny może być też kalkulator ZUS dla JDG.

Podatki, ulgi i Polski Ład – czyli jak nie zwariować przy rozliczeniu PIT

No to kolejne ważne pytanie: czy zasiłek macierzyński jest opodatkowany i oskładkowany zdrowotnie? Tak, niestety, jest. ZUS jako płatnik potrąca zarówno zaliczkę na podatek dochodowy (PIT), jak i składki zdrowotne na zasiłku macierzyńskim ZUS. Dlatego właśnie kwota netto jest tak zaskakująco niska.

A co z ulgami podatkowymi? Zasiłek macierzyński to nie dochód z pracy, więc popularne ulgi jak ulga dla młodych czy dla pracujących seniorów go nie obejmują. Co do zasady, podlega opodatkowaniu na zasadach ogólnych. Niezależnie od ulg, składki zdrowotne na zasiłku macierzyńskim ZUS są potrącane. To trzeba zapamiętać.

Największy cios przyszedł wraz z Polskim Ładem. Od 2022 roku składki zdrowotne na zasiłku macierzyńskim ZUS nie podlegają odliczeniu ani od podatku, ani od podstawy opodatkowania. Kiedyś można było część tej składki odzyskać w rocznym PIT, teraz niestety nie. To realnie obniżyło nasze dochody „na rękę” i skomplikowało rozliczenia. PIT od zasiłku macierzyńskiego a składka zdrowotna ZUS to temat, który wciąż budzi wiele emocji.

Wasze pytania, moje odpowiedzi – prosto z pola bitwy z ZUSem

Czy ZUS sam potrąca składkę zdrowotną?

Tak, na szczęście tak. ZUS jako płatnik zasiłku robi to automatycznie. Nie musisz nic robić. Po prostu dostajesz przelew pomniejszony o te należności. Automatycznie nalicza i potrąca składki zdrowotne na zasiłku macierzyńskim ZUS oraz zaliczkę na PIT.

Gdzie mogę sprawdzić, ile mi potrącili?

Wszystkie informacje o potrąconej składce zdrowotnej na zasiłku macierzyńskim ZUS oraz kwocie netto zasiłku znajdziesz w rocznym rozliczeniu PIT-11A, które ZUS Ci przyśle. Możesz też na bieżąco sprawdzać status wypłat na swoim koncie na Platformie Usług Elektronicznych (PUE ZUS) – polecam założyć tam konto, bardzo ułatwia życie.

Co, jeśli mam inny tytuł do ubezpieczenia, np. umowę o dzieło?

To zależy. Najczęściej taka sytuacja dotyczy przedsiębiorców. Jeśli masz jednocześnie dwa tytuły do ubezpieczenia zdrowotnego, może być konieczność opłacania składki z obu. W przypadku zasiłku macierzyńskiego, składka zdrowotna na zasiłku macierzyńskim ZUS jest opłacana przez ZUS. Warto każdą taką sytuację indywidualnie wyjaśnić w ZUS, żeby uniknąć problemów.

Jakie dokumenty są potrzebne do rozliczenia?

Jeśli chodzi o same składki, to żadne. ZUS nie wymaga od Ciebie dodatkowych dokumentów w kwestii składek zdrowotnych na zasiłku macierzyńskim ZUS. Wszystko, czego potrzebujesz do rocznego rozliczenia podatkowego, znajdziesz w informacji PIT-11A wysłanej przez ZUS.

Kilka słów na koniec, żebyście mieli lżej niż ja

Podsumowując, te nieszczęsne składki zdrowotne na zasiłku macierzyńskim ZUS są obowiązkowe i wynoszą 9% kwoty brutto zasiłku. ZUS sam je potrąca, co jest pewnym ułatwieniem. Pamiętajcie o wyjątku dla osób z najniższymi świadczeniami – to może być dla kogoś istotna informacja.

Kiedy będziecie planować domowy budżet na ten niezwykły czas, zawsze bierzcie pod uwagę kwotę netto, a nie brutto. To pozwoli uniknąć przykrych niespodzianek. Polecam skorzystać z kalkulatorów online, np. kalkulatora dla własnej działalności, jeśli jesteś na swoim. Zawsze bierzcie pod uwagę, jak składki zdrowotne na zasiłku macierzyńskim ZUS wpływają na ostateczne finanse rodziny. Trzymajcie się ciepło i nie dajcie się zwariować biurokracji!